Przedmiotem niniejszej pracy są w najogólniejszym zakresie związki zachodzące między miejskim środowiskiem mieszkaniowym a zdrowiem i dobrym samopoczuciem mieszkańców oraz zagadnienie oceny jakości środowiska mieszkaniowego w obszarze tych zależności. W polu zainteresowań znalazły się dwie grupy elementów: przyrodnicze i strukturalno-przestrzenne jako wpływające w istotny sposób na jakość środowiska mieszkaniowego i jego ocenę. Za punkt wyjścia przyjęto uznanie nadrzędnej roli czynnika zdrowia w kształtowaniu środowiska mieszkaniowego. W celu przedstawienia zależności posłużono się doświadczeniami Światowej Organizacji Zdrowia, która wskazuje trzy grupy zjawisk i elementów wspomagających zdrowie: środowisko fizyczne, społeczne i ekonomiczne. W środowisku fizycznym wyróżniono zbiór w postaci struktury urbanistycznej zespołu mieszkaniowego/osiedla oraz występujące w tych obszarach elementy naturalne, takie jak woda, zieleń i ukształtowanie terenu. Z obszaru nazwanego środowiskiem społecznym wybrano społeczność i przestrzenie służące kontaktom społecznym w skali zespołu mieszkaniowego, a przede wszystkim zagadnienia konstrukcji przestrzeni sprzyjającej poczuciu identyfikacji i społecznych związków. W ramach grupy zagadnień zawartych w określeniu środowisko ekonomiczne w ograniczonym zakresie wzięto pod uwag relacje pomiędzy statusem materialnym mieszkańców, jakością środowiska i wartością rynkową lokalizacji, a także zakres programu użytkowego i regulacje prawne wpływające na ekonomikę zespołów mieszkaniowych. W założeniu przyjęto fakt, iż jakość najbliższego środowiska jest drugim, najbardziej ważnym wyznacznikiem jakości życia, zaraz po szczęściu rodzinnym, a obecność elementów przyrodniczych oraz zgodna z oczekiwaniami struktura przestrzenna może w wyraźny sposób pomóc w podniesieniu tej jakości, służąc poprawie stanu zdrowia i samopoczucia mieszkańców. Pracę skonstruowano w postaci trzech części problemowych. Pierwsza obejmuje zagadnienie relacji zachodzących pomiędzy człowiekiem i środowiskiem mieszkaniowym oraz spełnienia oczekiwań jego mieszkańców w stosunku do środowiska mieszkaniowego. Druga część poświęcona jest próbie sformułowania pojęcia zdrowego środowiska mieszkaniowego i współtworzą go zagadnienia dotyczące tworzywa niezbędnego do jego kształtowania i oceny: elementy przyrodnicze, struktura funkcjonalno-przestrzenna i wnętrze społeczne. Kolejnym składnikiem tej części jest zagadnienie oceny jakości środowiska mieszkaniowego i oszukiwanie metody jej realizacji na podstawie analizy stosowanych wskaźników, norm i zaleceń. W trzeciej części podjęto próbę sformułowania podstawowych praw, metod i działań mających na celu uzyskanie stanu pożądanej równowagi pomiędzy potrzebami, programem i przestrzenią w celu uzyskania zdrowego środowiska mieszkaniowego i jego oceny i akceptacji ze strony mieszkańców. Sformułowano tutaj: 1) prawo wyboru i 2) prawo do zdrowego środowiska mieszkaniowego. Podkreślono, iż wymogiem współczesności staje się zapewnienie możliwości wyboru miejsca zamieszkania według podziału na trzy podstawowe strefy: śródmiejską , mieszkaniową i przedmieść; każda o różnych funkcjach przewodnich i z zapewnionym podstawowym standardem zdrowego środowiska mieszkaniowego przy stworzeniu podobnego, bo nieidentycznego stopnia nasycenia struktury elementami naturalnymi i przy równoczesnym poszukiwaniu pośrednich form, które pozwalają na podejmowanie wiadomych wyborów. Czwarta część zawiera wnioski ogólne i zakończenie. Za kluczowe dla projektowania środowiska mieszkaniowego uznano prawo każdego człowieka do mieszkania w zdrowym środowisku, które zapewnia osiągnięcie stanu pełnego fizycznego, psychicznego i społecznego dobrego samopoczucia, a także różnorodność będąc ą walorem, a nie tylko wynikiem lokalizacji. Prozdrowotny charakter środowiska mieszkaniowego i wynikający z niego pożądany kontakt z naturą powinien być określany na dwóch poziomach: pierwszym, wynikającym z podstawowych potrzeb człowieka i drugim, będącym wyrazem preferowanego stylu życia. Zaproponowano działania prozdrowotne i spodziewane efekty w poszczególnych strefach.Skonstruowano dwustopniową metodę oceny jakości środowiska mieszkaniowego: na etapie projektu i funkcjonowania zrealizowanego zespołu mieszkaniowego, rozróżniając dwie grupy czynników i elementów możliwych do oceny za pomoc wskaźników bądź za pomocą skali punktowej. W zakończeniu podkreślono rolę edukacji środowiskowej w kształtowaniu jakości środowi ska. Stwierdzono, iż w istotny sposób dotyka ona problemu partycypacji społeczeństwa w procesie programowania, planowania, projektowania, realizacji i eksploatacji elementów i obszarów tworzących środowisko życia.
This dissertation concerns general relations between an urban housing environment and the residents' health and good frame of mind and the issue of the evaluation of the quality of a housing environment in the sphere of these interrelations. There are two groups of elements of interest: natural and structural/spatial elements which strongly influence the quality of a housing environment and its evaluation. The starting point was the recognition of the superior role of the health factor in shaping a housing environment. The presentation of the interrelations was supported by some experiences of the World Health Organization which indicates three groups of phenomena and elements promoting health: a physical, social and economic environment. In the physical environment, a set in the shape of the urban structure of a residential complex/estate and the existing natural elements, such as water, greenery and land form, have been distinguished. The area called social environment has produced a community and spaces serving social contacts in the scale of a residential complex and, first of all, the issues of the construction of space conducive to the feeling of identification and social relationships. The group of issues immanent in the term economic environment includes relations between the residents' material status, the quality of the environment and the market value of the location as well as the range of the usable programme and the legal regulations influencing the economy of residential complexes. It has been assumed that the quality of the nearest environment is the second among the most important determinants of the quality of life, just after family bliss, and the presence of natural elements and the expected spatial structure really can help to improve this quality and the residents' condition and frame of mind. The dissertation has been constructed in four blocks. The first concerns the issue of the relations between man and a housing environment and the residents' expectations with reference to their housing environment. The second block is devoted to an attempt to formulate the concept of a healthy housing environment and is accompanied by issues that concern the material necessary for shaping and evaluating it: natural elements, a functional and spatial structure and a social interior. Another component of this block is the question of the evaluation of the quality of a housing environment and a search for some methods of its realization basing on the analysis of the indicators, norms and recommendations in use. The third block tries to formulate basic laws, methods and activities which aim at achieving the desired equilibrium between needs, a programme and space in order to gain a healthy housing environment, its evaluation and acceptance on the part of the residents. The fourth part includes the general conclusions. The third part includes: 1. The right to choose and 2. The right to a healthy housing environment. It has been emphasized that contemporariness requires a possibility of choosing one's dwelling place, basing on the division into three essential zones: central, residential and suburban ones. Each one has different leading functions and a guaranteed basic standard of a healthy environment with a similar, but not identical, degree of the structure's saturation in natural elements and a simultaneous search for some intermediate forms which help make conscious choices. The key idea in designing a housing environment is that every human being has the right to live in a healthy environment which secures a full physical, psychical and social good frame of mind and that diversity is a value, not just a result of location. The sanitary character of a housing environment and the resulting desirable contact with nature should be determined at two levels: the first, resulting from man's basic needs and the second, being the expression of the preferable lifestyle. Sanitary activities and expected effects in different zones have been proposed. A two-tier method of the evaluation of the quality of a housing environment: at the stage of designing and functioning of a realized residential complex, distinguishing two groups of factors and elements which can be judged with the help of indicators and a point scale, has been constructed. The conclusion emphasizes the role of environmental education in shaping the quality of the environment. It has been stated that it touches the problem of the society's participation in the process of programming, planning, designing, realizing and exploiting all the elements and fields which create a housing environment.
Gegenstand der vorliegenden Arbeit sind im allgemeinen Bereich die Zusammenhänge, die zwischen dem städtischen Wohnmilieu und der Gesundheit und gutem Wohlbefinden der Einwohner bestehen, sowie die Frage der Beurteilung der Qualität des Wohnmilieus im Bereich dieser Abhängigkeiten. Im Interessenbereich befanden sich zwei Elementgruppen: die Naturelemente und die strukturell-räumlichen Elemente als solche, die im wesentlichen die Quälitat des Wohnmilieus und seine Beurteilung beeinflussen. Als Ausgangspunkt wurde die Anerkennung der übergeordneten Rolle des Faktors Gesundheit in der Gestaltung des Wohnmilieus angenommen. Zur Darstellung der Abhängigkeiten wurde sich der Erfahrungen der Weltgesundheitsorganisation bedient, welche drei Gruppen der Erscheinungen und Elemente, die gesundheitsfördernd sind, aufzeigt: physisches, soziales und okonomisches Milieu. Im physischen Milieu wurde eine Sammlung in Form einer städtebaulichen Struktur eines Wohnkomplexes/-siedlung unterschieden, sowie auf diesen Gebieten auftretende natürliche Elemente, wie Wasser, Grünflächen und Geländegestaltung. Aus dem Bereich soziales Milieu genannt, wurde eine Gesellschaft und Räumlichkeiten gewählt, die den sozialen Kontakten im Bereich des Wohnkomplexes dienen, und vor allem die Fragen der Raumgestaltung, die das Gefühl der Identifizierung und der sozialen Verbindungen begünstigt. Im Rahmen der Fragengruppe, die im Begriff ökonomisches Milieu enthalten sind, wurden im begrenzten Bereich die Relationen zwischen dem materiellen Status der Einwohner, der Qualität der Umwelt und dem Marktwert des Standortes in Betracht gezogen, sowie auch der Umfang des Nutzprogramms und juristische Regulierungen, die auf die Ökonomie der Wohnkomplexe Einfluss haben. In der Annahme wurde die Tatsache berücksichtigt, dass die Qualität der nächsten Umwelt der zweitwichtigste Index der Lebensqualität ist, gleich hinter dem familiären Glück, und die Anwesenheit der Naturelemente, sowie die mit den Erwartungen übereinstimmende räumliche Struktur kann auf eine deutliche Weise diese Qualität zu heben helfen, indem sie der Verbesserung der Gesundheit und des Wohlbefindens der Einwohner dient. Die Arbeit wurde in Form von vier Problemteilen konstruiert. Der erste Teil umfasst die Frage der Verhältnisse, die zwischen dem Menschen und dem Wohnmilieu zustande kommen, sowie der Erwartungen, welche dem Wohnmilieu gegenüber seine Einwohner hegen. Der zweite Block wurde einem Versuch gewidmet, den Begriff des gesunden Wohnmilieus zu formulieren und er wird mitgestaltet von den Fragen, betreffend den Stoff, der unentbehrlich ftir seine Gestaltung und die Beurteilung ist: Naturelemente, Funktionalitäts- und räumliche Struktur, sowie das soziale Innere. Der nächste Bestandteil dieses Blocks ist die Frage der Beurteilung der Qualität des Wohnmilieus und die Suche nach der Methode ihrer Realisierung in Anlehnung an die Analyse der verwendeten Indizes, Normen und Empfehlungen. Im dritten Block wurde ein Versuch unternommen, die grundsätzlichen Rechte, Methoden und Tätigkeiten zu formulieren, die zum Ziel haben, den Zustand des begehrten Gleichgewichts zwischen den Bedürfnissen, dem Programm und dem Raum für das Erlangen eines gesunden Wohnmilieus und seiner Beurteilung und der Akzeptanz seitens der Einwohner zu erlangen. Der vierte Heil beinhaltet allgemeine Schlüsse und den Abschluss. Im dritten Teil wurden formuliert: 1. Das Recht zur Wahl und 2. Das Recht zum gesunden Wohnmilieu. Es wurde unterstrichen, dass die Anforderung der gegenwärtigen Zeit die Versicherung zur Wahl des Wohnorts in Anlehnung an die Einteilung in drei grundsätzliche Zonen wird: die Innenstadtzone, die Wohnzone und die Zone der Vororte. Jede ist mit anderen führenden Funktionen und mit versichertem grundsätzlichen Standard des gesunden Wohnmilieus, bei Erschaffung eines ahnlichen, aber nicht identischen Grades der Sättigung der Struktur mit Naturelementen und bei gleichzeitiger Suche nach Zwischenformen, die das Unternehmen von bewussten Entscheidungen erlauben, versehen. Als Schlüsselwert für das Projektieren des Wohnmilieus wurde anerkannt, dass das Recht jedes Menschen das Wohnen im gesunden Umfeld ist, welches das Erlangen des vollen physischen, psychischen und sozialen Wohlbefindens versichert, und die Verschiedenheit ist ein Wert und nicht nur ein Ergebnis des Standortes. Der für die Gesundheit sprechende Charakter des Wohnmilieus und der sich aus ihm ergebende begehrte mit der Natur soll auf zwei Niveaus bestimmt werden: dem ersten, das sich aus den grundsätzlichen Bedürfnissen des Menschen ergibt und dem zweiten, welches der Ausdruck des bevorzugten Lebensstils ist. Es wurden die gesundheitsfordernden Tätigkeiten vorgeschlagen und die zu erwartenden Effekte in einzelnen Zonen. Es wurde die zweistufige Methode der Beurteilung der Qualität eines Wohnmilieus konstruiert: auf der Projektetappe und des Funktionierens des realisierten Wohnkomplexes, indem zwei Gruppen von Faktoren und Elementen, die der Beurteilung offen sind, unterschieden wurden mit Hilfe von Indizes oder der Punkteskala. Im Abschluss wurde die Rolle der Milieubildung in der Gestaltung der Milieuqualität unterstrichen. Es wurde festgestellt, dass sie im wesentlichen das Problem der Teilnahme der Gesellschaft am Prozess der Programmierung, des Planens, Projektierens, der Realisierung und Nutzung der Elemente.
