Niniejszy artykuł autor dedykuje Profesorowi Tadeuszowi Bartkowiczowi jako wyraz wdzięczności za to, że nauczył swoich studentów szanować wartości decydujące o harmonii środowiska i wskazał ... więcej

Niniejszy artykuł autor dedykuje Profesorowi Tadeuszowi Bartkowiczowi jako wyraz wdzięczności za to, że nauczył swoich studentów szanować wartości decydujące o harmonii środowiska i wskazał im drogę uprawiania sztuki urbanistycznej, na której wiedza i umiejętności inżynierskie spotykają się z poetycką wrażliwością, a projektowanie miasta jest zarazem formą dotykania rzeczywistości i przybliżania jej do archetypów, jakimi od zarania kultury urbanistycznej wyrażano szacunek i podziw wobec praw natury.
Z perspektywy ekologicznej, urbanistyka to umiejętność budowania struktur podtrzymujących życie miejskie i sterowania ich rozwojem zgodnie z prawami natury i kultury oraz nauka o podstawach racjonalnego wykonywania tych zadań w ramach różnorodnych instytucji społeczeństwa obywatelskiego. W ujęciu tym kryteria ekologiczne muszą być logicznie skojarzone z pozostałymi wymiarami przestrzeni urbanistycznej, czyli innymi podstawowymi aspektami „porządku urbanistycznego”: kulturowym, społecznym, technicznym, ekonomicznym, prawnym, politycznym i menedżerskim.

Opracowane przez prof. Tadeusza Bartkowicza projekty kształtowania systemów zieleni ochronnej dla miast przemysłowych: Oświęcimia, Tarnowa i innych na początku lat 60. XX w. mają pionierski charakter. ... więcej

Opracowane przez prof. Tadeusza Bartkowicza projekty kształtowania systemów zieleni ochronnej dla miast przemysłowych: Oświęcimia, Tarnowa i innych na początku lat 60. XX w. mają pionierski charakter. Wyprzedzają one ujęcie problematyki ochrony środowiska, ekologii oraz idei zrównoważonego rozwoju w kształtowaniu miast i obszarów zurbanizowanych.
Wieloletnie własne badania naukowe i doświadczenia projektowe, dotyczące kształtowania środowiska miejskiego, zostały zastosowane w projekcie „Studium uwarunkowań i kierunków rozwoju Tarnowa” przez autorów: prof. Barbarę Bartkowicz i prof. Tadeusza Bartkowicza.
Te opracowania pokazują rolę urbanistyki i planowania przestrzennego w urzeczywistnianiu idei ekologii i zrównoważonego rozwoju w przestrzeni miast. Stanowią także osobisty wkład autorów w rozwój teorii i praktyki w dziedzinę urbanistyki i planowania przestrzennego.

W ciągu swojego dwustuletniego rozwoju przemysł wytworzył i ukształtował różne formy i sposoby użytkowania terenów zieleni. Są to między innymi strefy ochronne, działki pracownicze, parki przyzakładowe, ... więcej

W ciągu swojego dwustuletniego rozwoju przemysł wytworzył i ukształtował różne formy i sposoby użytkowania terenów zieleni. Są to między innymi strefy ochronne, działki pracownicze, parki przyzakładowe, zieleń remediacyjna. Obszary takie powinny być postrzegane jako element cywilizacji przemysłowej, podobnie jak taśma produkcyjna, hipermarket czy osiedle robotnicze. W artykule przedstawiono proces powstawania różnego typu obszarów zieleni „przemysłowej” wraz ze zmieniającymi się relacjami pomiędzy przemysłem a środowiskiem naturalnym i społecznym.

Wśród różnorodnych tendencji kształtowania przestrzeni pod wpływem idei ochrony środowiska można wyróżnić kilka głównych nurtów, które znajdują odzwierciedlenie zarówno w skali regionalnej ... więcej

Wśród różnorodnych tendencji kształtowania przestrzeni pod wpływem idei ochrony środowiska można wyróżnić kilka głównych nurtów, które znajdują odzwierciedlenie zarówno w skali regionalnej (charakterystycznych dla obszarów wielkich miast), jak i poszczególnych terenów w skali lokalnej. Te przedsięwzięcia scharakteryzowane i ilustrowane wybranymi przykładami działań z obszaru całego świata skonfrontowano z dokonaniami w zakresie ochrony środowiska i ich skutkami dotyczącymi kształtu przestrzeni, jakie zaistniały w regionie małopolskim i w jego sąsiedztwie. Wyodrębniono następujące grupy działań zmierzające do ochrony środowiska, które są związane ze zwiększeniem powierzchni podlegającej różnego rodzaju prewencji dotyczącej ograniczonego użytkowania, z pozyskiwaniem nowych źródeł energii i wznoszeniem odpowiednich urządzeń, z wielokierunkową aktywnością dążącą do poprawy środowiska zamieszkania człowieka, propagowaniem wypoczynku i lecznictwa w naturalnym lub nieznacznie przekształconym środowisku, z rewitalizacją terenów zdegradowanych – przywracanie ich do użytkowania oraz z kreacją prądów i kierunków artystycznych propagujących ochronę środowiska.

Przedmiotem pracy jest prezentacja idei związanych z poszukiwaniem równoważenia środowiska zbudowanego i środowiska przyrody na przykładzie współczesnych miast europejskich. Omówiono możliwości ... więcej

Przedmiotem pracy jest prezentacja idei związanych z poszukiwaniem równoważenia środowiska zbudowanego i środowiska przyrody na przykładzie współczesnych miast europejskich. Omówiono możliwości inicjowania i realizacji działań programowych i przestrzennych na rzecz ekologii miasta. Należą do nich m.in. rozwiązania urbanistyczno-architektoniczne uwzględniające oszczędną gospodarkę: terenem, wodą, energią, surowcami, materiałami budowlanymi (recykling), a także zwiększanie komfortu życia mieszkańców. Podejście do miasta jak do ekosystemu powoduje, że elementy przyrody stają się integralnymi składnikami struktury urbanistycznej.

W artykule przedstawiono ekosystemowe podejście do planowania rozwoju. Pod uwagę były brane korzyści, których doświadczamy z usług ekosystemu i ich rola w kształtowaniu dobrobytu. Proponuje się ... więcej

W artykule przedstawiono ekosystemowe podejście do planowania rozwoju. Pod uwagę były brane korzyści, których doświadczamy z usług ekosystemu i ich rola w kształtowaniu dobrobytu. Proponuje się równoważne na gruncie wartości materialnych traktowanie tych usług z korzyściami, które przynosi rozwój. Równie ważne jest poznanie zależności występujących pomiędzy jakością usług ekosystemowych i przebiegiem naturalnych procesów i funkcji oraz poziom wrażliwości rozpatrywanego systemu. Na tej podstawie jest możliwe zdefiniowanie zasad planowania przeznaczenia gruntu, rozpatrując co jest niezbędne dla kreowania struktur ekosystemu oraz dla budowania powiązań pomiędzy naturalnymi i zabudowanymi fragmentami przestrzeni. Zgodnie z tym przeprowadzono analizę ekosystemu plaż i wydm nadmorskich, dostarczanych usług oraz powiązanie środowiska zabudowanego z naturalnym. Obiektem badań były plaże w miejscowościach nadmorskich w Algarve (Portugalia), gdzie zastosowano inne niż tradycyjnie konserwatorskie podejście do zagospodarowania i ochrony wydm nadmorskich. Do ich oceny zastosowano kryteria środowiskowe i ekonomiczne. Wykazano, że tradycyjne rozwiązania, spotykane np. w Polsce, ograniczały skalę rozwoju, nie chroniąc skutecznie wydmy z roślinnością przed wydeptywaniem. Nowatorskie podejście w Algarve umożliwiło rozwój regionu na skalę przemysłu turystycznego i efektywną ochronę wydm i ich funkcji ochrony lądu przed ekspansją wód oceanu. Rozwiązania te wykazują cechy trwałego rozwoju.

Punktem odniesienia próby oceny planowania przestrzennego w Polsce jest jego systemowość. Stąd też formułowany jest zarys koncepcji systemu w tej dziedzinie, który jest skuteczniejszy niż obecne ... więcej

Punktem odniesienia próby oceny planowania przestrzennego w Polsce jest jego systemowość. Stąd też formułowany jest zarys koncepcji systemu w tej dziedzinie, który jest skuteczniejszy niż obecne narzędzia poprawy ładu przestrzennego. W proponowanym systemie należy zadbać o jego podstawowe cechy, w tym: spójność wewnętrzną i zewnętrzną (z otoczeniem), selektywne wyodrębnienie elementów ze zbioru zjawisk i procesów składających się na gospodarkę przestrzenną kraju, ciągłość sprawnego funkcjonowania systemu i możliwość jego samoregulacji, zasilanie i inne cechy. Systemowy charakter planowania i zarządzania przestrzenią może dać wiele spodziewanych i nieznanych efektów, w tym związanych z oszczędnym wykorzystaniem zasobów przestrzeni, a zatem ochroną środowiska.

W artykule podjęto zagadnienia związane z zakresem i metodami wprowadzania do procesu dydaktycznego na wydziałach architektury tematyki ochrony środowiska. Praktyka zawodowa architekta i urbanisty ... więcej

W artykule podjęto zagadnienia związane z zakresem i metodami wprowadzania do procesu dydaktycznego na wydziałach architektury tematyki ochrony środowiska. Praktyka zawodowa architekta i urbanisty jest zawsze związana z przekształcaniem istniejącego środowiska. Konieczne jest zwrócenie uwagi na wpływ działalności inwestycyjnej, wynikającej z realizacji obiektów architektonicznych i rozwiązań planistycznych, na jakość życia mieszkańców, zasoby przyrodnicze i kulturowe. Główne problemy poruszane w artykule to: określenie podstawowego zakresu wiedzy ekologicznej niezbędnej dla studenta architektury, efekty obecnej metody nauczania w zakresie ochrony środowiska na Wydziale Architektury Politechniki Krakowskiej, a także wymagania w zakresie znajomości zagadnień środowiskowych w standardach kształcenia dla kierunku studiów architektura i urbanistyka. Podjęcie dyskusji na ten temat jest niezwykle istotne ze względu na dynamiczne przekształcenia przestrzeni w Polsce zarówno w obszarach miejskich, wiejskich, jak i na terenach otwartych.

Krakowski Obszar Metropolitalny stanowi jeden z istotniejszych węzłów w europejskim systemie obszarów wzrostu metropolitalnego. Lokalizacja metropolii w regionie o wysokich walorach przyrodniczych ... więcej

Krakowski Obszar Metropolitalny stanowi jeden z istotniejszych węzłów w europejskim systemie obszarów wzrostu metropolitalnego. Lokalizacja metropolii w regionie o wysokich walorach przyrodniczych i kulturowych wymaga szczególnego traktowania miasta i jego przestrzeni publicznych – w tym zwłaszcza terenów zieleni. Sprawny system szynowej komunikacji zbiorowej, łączący centrum metropolitalne z położonymi w obszarze metropolitalnym i kształtującymi się obecnie ośrodkami o charakterze usługowym lub rekreacyjnym, może stanowić sposób na zrekompensowanie mieszkańcom zmniejszającego się udziału terenów zielonych w centrum metropolii. Ponadto rozwiązanie takie jest wysoce proekologicznie. Dążenie do uzyskania odpowiedzi na pytanie o najbardziej efektywny sposób rozwoju metropolii prowadzi do prób zastosowania wzorców odpowiadających rozwiązaniom zawartym w modelu miasta idealnego, do którego w swoich pracach odwołują się najbardziej znani architekci europejscy.

Celem artykułu jest przedstawienie ekologicznych aspektów funkcjonowania parków technologicznych oraz możliwości ich wykorzystania w planowaniu przestrzennym dla zrównoważonego rozwoju obszarów ... więcej

Celem artykułu jest przedstawienie ekologicznych aspektów funkcjonowania parków technologicznych oraz możliwości ich wykorzystania w planowaniu przestrzennym dla zrównoważonego rozwoju obszarów zurbanizowanych. Związek pomiędzy parkiem technologicznym a działalnością na rzecz poprawy jakości środowiska zachodzi w odniesieniu do jego funkcji, działalności i uwarunkowań funkcjonalnych oraz układu przestrzennego. Wprowadzenie i urządzenie terenów zieleni, stosowanie technologii ekologicznych w parkach technologicznych w dużej mierze spełnia także postulaty ochrony środowiska. W tym kontekście park może być instrumentem realizacji polityki przestrzennej ukierunkowanej na poprawę jakości środowiska w obszarach zurbanizowanych, w szczególności dużych miast i obszarów metropolitalnych.

W artykule przedstawiono cechy podejścia proekologicznego mogące pomóc w rozwoju metodologii programów rewitalizacji otoczenia kolei. Uporządkowano je według trzech zagadnień: racjonalizowanie gospodarowania ... więcej

W artykule przedstawiono cechy podejścia proekologicznego mogące pomóc w rozwoju metodologii programów rewitalizacji otoczenia kolei. Uporządkowano je według trzech zagadnień: racjonalizowanie gospodarowania terenem, rozwój transportu ekologicznego, budowanie przyjaznej przestrzeni miejskiej. Na tej podstawie rozpoznano sytuację problemową w wybranych miastach Krakowskiego Obszaru Metropolitalnego.

Aktywizacja turystyczna i rekreacyjna jest jednym z istotnych celów strategicznych planowanego rozwoju miast i stref podmiejskich. Koncepcja zagospodarowania obszaru Zarabia w Myślenicach jest oparta ... więcej

Aktywizacja turystyczna i rekreacyjna jest jednym z istotnych celów strategicznych planowanego rozwoju miast i stref podmiejskich. Koncepcja zagospodarowania obszaru Zarabia w Myślenicach jest oparta na wykorzystaniu potencjału środowiska naturalnego i lokalnych uwarunkowań. Kompleksowe podejście do realizacji programu zamierzeń inwestycyjnych daje szansę na kształtowanie tej strefy jako terenu rekreacyjnego dla miasta i Aglomeracji Krakowskiej.

Wypoczynek sezonowy w obszarze metropolitalnym jest ważnym elementem wykorzystania terenów zielonych wokół dużych miast o zurbanizowanej przestrzeni. Może on mieć charakter zorganizowany w planowanych ... więcej

Wypoczynek sezonowy w obszarze metropolitalnym jest ważnym elementem wykorzystania terenów zielonych wokół dużych miast o zurbanizowanej przestrzeni. Może on mieć charakter zorganizowany w planowanych w tym celu rejonach lub spontaniczny w obszarach, z których tradycyjnie korzystają mieszkańcy. Wykorzystanie terenów zielonych i pozostałości ekosystemów okresowo latem lub zimą gwarantuje z jednej strony możliwość odrodzenia się przyrody za rok, a z drugiej zachowanie dla tej właśnie funkcji tych obszarów, nawet jeśli mogłyby znaleźć potencjalnie korzystniejszą finansowo propozycję.

Problem współistnienia terenów poprzemysłowych wraz z elementami o wysokich walorach przyrodniczych są charakterystyczne dla regionów południowej Polski. Szczególnym przypadkiem terenów przemysłowych ... więcej

Problem współistnienia terenów poprzemysłowych wraz z elementami o wysokich walorach przyrodniczych są charakterystyczne dla regionów południowej Polski. Szczególnym przypadkiem terenów przemysłowych są tereny poeksploatacyjne, które ze względu na specyfikę i rozległość zniszczeń powierzchni ziemi mocno ingerują w odbiór wizualny obszarów. W artykule przedstawiono zależności pomiędzy terenami eksploatacyjnymi a ustawowymi formami ochrony przyrody ze szczególnym uwzględnieniem parków krajobrazowych. Równocześnie wykazano, że tereny górnicze po zakończeniu wydobycia mogą znacząco przyczynić się do zwiększenia oferty przyrodniczej regionu.

W niniejszym artykule poruszono problemy związane z wpływem działalności przemysłowej na środowisko w rejonie Olkusza oraz przedstawiono działania podejmowane w celu poprawy jakości zdegradowanego ... więcej

W niniejszym artykule poruszono problemy związane z wpływem działalności przemysłowej na środowisko w rejonie Olkusza oraz przedstawiono działania podejmowane w celu poprawy jakości zdegradowanego środowiska przyrodniczego. Wskazano też na potrzebę interdyscyplinarnego spojrzenia na problem sposobu rekultywacji poprzemysłowych terenów, z zachowaniem wartości kulturowych i tożsamości omawianego regionu.

Polityka Ekologiczna Państwa zobowiązuje jednostki szczebla wojewódzkiego, powiatowego i gminnego do wykonania opracowań obejmujących z jednej strony analizę zastanego środowiska przyrodniczego ... więcej

Polityka Ekologiczna Państwa zobowiązuje jednostki szczebla wojewódzkiego, powiatowego i gminnego do wykonania opracowań obejmujących z jednej strony analizę zastanego środowiska przyrodniczego i kulturowego, z drugiej natomiast przedstawienia pakietu możliwości przedsięwzięć mających na celu zahamowanie działań negatywnych oraz zachowanie elementów pozytywnych. Ma to ukierunkować plany rozwojowe małych miast i gmin wiejskich Krakowskiego Obszaru Metropolitalnego na założenia zgodne z zasadami zrównoważonego rozwoju. Celem niniejszego artykułu jest analiza programów ochrony środowiska na przykładach dwu gmin położonych w obszarze Krakowskiego Obszaru Metropolitalnego, ich spójności z założeniami POŚ szczebla powiatowego i wojewódzkiego oraz odpowiedź na pytanie, czy plany te znajdują odzwierciedlenie w realnych działaniach gminnych?

Natura 2000 to nowa forma ochrony przyrody, wprowadzona Ustawą o ochronie przyrody z 2004 r. jako implementacja dyrektyw Unii Europejskiej, ptasiej i siedliskowej, do ustawodawstwa polskiego. Konflikty ... więcej

Natura 2000 to nowa forma ochrony przyrody, wprowadzona Ustawą o ochronie przyrody z 2004 r. jako implementacja dyrektyw Unii Europejskiej, ptasiej i siedliskowej, do ustawodawstwa polskiego. Konflikty w zagospodarowaniu i użytkowaniu tych terenów mogą pojawiać się zwłaszcza w przypadku obszarów położonych w bezpośrednim sąsiedztwie wielkich miast. Niniejszy artykuł próbuje rozstrzygnąć, na ile procedura ocen oddziaływania na środowisko projektów inwestycji identyfikuje konflikty i pozwala na ich rozwiązanie.

Polska jako sygnatariusz Europejskiej Konwencji Krajobrazowej podjęła się m.in.: prawnie uznać krajobraz za ważny składnik otoczenia ludzkiego oraz ustanowić i wdrażać politykę krajobrazową, ... więcej

Polska jako sygnatariusz Europejskiej Konwencji Krajobrazowej podjęła się m.in.: prawnie uznać krajobraz za ważny składnik otoczenia ludzkiego oraz ustanowić i wdrażać politykę krajobrazową, mającą na celu ochronę krajobrazu, jego zarządzanie i planowanie; integrować pojęcie krajobrazu z tematyką planowania przestrzennego oraz politykami sektorowymi mogącymi mieć wpływ na krajobraz. Niniejszy artykuł informuje o przebiegu wdrażania zapisów konwencji.