cultural heritage, socialist realism, modernism, urban planning, architecture
Abstrakt
Autor omawia problemy związane z ochroną dziedzictwa epoki socrealizmu i pierwszych etapów modernizmu w Nowej Hucie. Późniejsze zmiany miały charakter negatywny. Zacierały wartość dzieła, nie dodając walorów współbrzmiących harmonijnie z dziedzictwem. Wynikało to zarówno z ignorancji i braku wiedzy, jak i z działań podejmowanych dla „uwspółcześnienia” niechcianego spadku po negatywnie ocenianej epoce historycznej.
W 2004 r. inwestycje powodujące dewastację pejzażu kulturowego zostały wstrzymane, nadal jednak trwa proces naturalnej destrukcji, także wskutek zaniedbań, jak w przypadku istotnego składnika przestrzeni miejskiej, jakim jest zieleń. Układ urbanistyczny Nowej Huty to dzieło zamknięte, choć nieskończone – kreacja, która nie powinna być dopełniana, gdyż w zachowanej postaci stanowi świadectwo minionej epoki, rządzącej się innymi niż dziś zasadami. Niezależnie od oceny estetycznej (niekiedy także etycznej) winna być szanowana jako wartość historyczna. To samo odnosi się do architektury.
The author discusses issues related to protection of the era of socialist realism and early stages of modernism in Nowa Huta. Subsequent changes thereof have had a negative character. They obliterated the value of the work, without adding qualities of consonant harmony with the heritage. This resulted both from ignorance and lack of knowledge, as well as actions taken to “modernize” unwanted legacy of the negatively evaluated historical period.
In 2004 development projects causing devastation of the cultural landscape were suspended, but the process of natural destruction still persists, also due to negligence, as was the case of an essential component of the urban space, which is green areas. The urban layout of Nowa Huta is a complete work, though not finished – a creation, which should not be complemented since in its preserved form it bears testimony to a bygone era, ruled by principles different than today. Regardless of aesthetic evaluation (sometimes also the ethical one) what must be respected is historical value. The same applies to the architecture.
