Radymno. Charakterystyka budowy przestrzennej miasta lokacyjnego w świetle analizy materiałów kartograficznych
Wariant tytułu
Radymno. Characteristics of the spatial layout of a chartered town in the light of an analysis of cartographic materials
Autor
Malik, Rafał
Data wydania
2011
Miejsce wydania
Warszawa
Wydawca
Stowarzyszenie Konserwatorów Zabytków
Język
polski
angielski
Abstrakt
Radymno to małe miasteczko ulokowane na lewym brzegu Sanu, nad rzeką Radą w pół drogi pomiędzy Jarosławiem a Przemyślem. Badania zachowanych po dzień dzisiejszy reliktów dawnego układu przestrzennego miasta lokacyjnego dostarczają licznych dowodów na to, iż układ ten przeszedł tę samą drogę rozwojową, jaką przeszło wiele innych miast tego regionu zakładanych w okresie XIV i XV wieku. W początkowym okresie Radymno wytwarza dwa elementy – wieś i dwór obronny. Stały ekonomiczny wzrost wsi doprowadza z czasem do powstania miasta. Wybór miejsca lokacji pozwala na zastosowanie zgeometryzowanej ortogonalnej konstrukcji opartej na powszechnie stosowanym na Podkarpaciu modelu rynkowym. Elementy tego modelu, ich wielkość oraz sposób wzajemnego powiązania również wydają się być charakterystyczne dla niewielkich średniowiecznych miasteczek tego obszaru. Lata kolejne to czasy krzepnięcia tak wyznaczonego układu miejskiego. Jednoznaczne wyznaczenie granic miasta zmienia jego dotychczasowy charakter z dynamicznego na statyczny, zaś dalszy jego rozwój idzie już tylko po linii zagospodarowywania wolnego jeszcze miejsca, zawartego pomiędzy narysem obronnym a ortogonalnym jądrem miasta. Etap kolejny – to wyjście osadnictwa poza granice miasta. Powstające wówczas nowe struktury formułują się wzdłuż głównych traktów komunikacyjnych w sposób organiczny, na zasadzie poszukiwania wolnego miejsca i zajmowania go do celów osadniczych.
Radymno is a small town located on the left bank of the San, on the River Rada, halfway between Jarosław and Przemyśl. Research of the relics of the former spatial layout of the chartered town preserved until today has yielded plenty of evidence to confirm that its layout has developed in the same way as many other towns founded during the 14th and 15th century in this region. In the initial period Radymno consisted of two elements - the village and the fortified manor. Constant economic growth of the village led in time to the creation of a town. The choice of location allowed for using the geometrised orthogonal structure based on the market square model generally applied in the region of Podkarpacie. Elements of that model, their size and their mutual interrelations also seem to be characteristic for small medieval towns in this area. Subsequent years were the time when the so marked out urban layout strengthened. Marking clearly the borders of the town changed its character from previously dynamic into static, and its further development was limited merely to developing the remaining empty space contained between the defensive outline and the orthogonal core of the town. The next stage involved settlers moving outside the town. The new structures created then were formed organically along the main traffic routes, on the basis of seeking free space and using it for settlement.
