Ochrona architektury wartościowej, niewybitnej na przykładzie twórczości budowniczych krakowskich z I połowy XX wieku = The protection of valuable though less outstanding architecture on the works ... więcej

Ochrona architektury wartościowej, niewybitnej na przykładzie twórczości budowniczych krakowskich z I połowy XX wieku = The protection of valuable though less outstanding architecture on the works by Krakow builders from the first half of the 20th century / Maciej Motak // W: Klasyczne i nowe formy ochrony zabytków w europejskiej przestrzeni dziedzictwa kulturowego : praca zbiorowa = Classic and new forms of monument protection in the European cultural heritage space / pod red. nauk. Piotra Dobosza [et al.]. – Kraków : Studio Cubus, 2019. – S. 69-101 : il. – Bibliogr. s. 97-100, Streszcz., Summ. – Publikacje Naukowe Koła Naukowego Prawnej Ochrony Dóbr Kultury Towarzystwa Biblioteki Słuchaczów Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego. – ISBN 978-83-942926-6-9

W artykule poruszono problematykę krakowskiej architektury pochodzącej z I połowy XX wieku, tworzonej przez osoby nie posiadające tytułu architekta lecz tytuł budowniczego. Ich działalność podlegała ... więcej

W artykule poruszono problematykę krakowskiej architektury pochodzącej z I połowy XX wieku, tworzonej przez osoby nie posiadające tytułu architekta lecz tytuł budowniczego. Ich działalność podlegała określonym ograniczeniom wynikającym z obowiązujących przepisów, jak również pewnemu samoograniczaniu się. Niemniej jednak działalność ta wniosła ogromny wkład w rozwój przestrzenny miasta i kształtowanie jego wizerunku architektonicznego. Obiekty powstałe w Krakowie w omawianym okresie (przede wszystkim budynki mieszkalne) są w znacznej większości dziełami budowniczych, a wiele spośród tych budynków przetrwało do dzisiaj i posiada poważne walory estetyczne i użytkowe. Są one owocem solidnego rzemiosła budowlanego z określonym udziałem oryginalnej myśli twórczej. Zasługują na ochronę i częściowo jej podlegają, aczkolwiek w niektórych wypadkach okazuje się ona niewystarczająca. Pod pewnymi względami ochrona architektury będącej dziełem budowniczych stanowi problem trudniejszy, niż ochrona dzieł znanych architektów. Działania ochronne dotyczą bowiem grupy budynków, która jest znacznie liczniejsza, mniej rozpoznana i mniej uznana, a przede wszystkim bardziej narażona na zmiany (od drobnych przekształceń aż po całkowitą likwidację), aniżeli obiekty cieszące się powszechnym uznaniem badaczy i społeczeństwa. W artykule dokonano charakterystyki wybranych dzieł krakowskich budowniczych z I połowy XX wieku: genezy, stanu zachowania, możliwości ochrony. Przedstawiono także środowisko budowniczych krakowskich jako określoną grupę zawodową i twórczą. Temat podjęty w artykule stanowi egzemplifikację problematyki ochrony dzieł architektury, których wartości nie są oceniane równie wysoko jak wartości dzieł szczególnie wybitnych, a które oprócz swoich indywidualnych walorów stanowią niezbędne otoczenie podkreślające walory obiektów najwybitniejszych jako określona tkanka urbanistyczna – podstawowy element tworzący przestrzeń urbanistyczną miasta.

The article presents the problem of protection of that part of Krakow architecture dating back to the first-half-of-the – 20th, for which the builders (Polish: budowniczy) who had not got the architect’s ... więcej

The article presents the problem of protection of that part of Krakow architecture dating back to the first-half-of-the – 20th, for which the builders (Polish: budowniczy) who had not got the architect’s diploma, were responsible. Those builders’ professional activities were regulated and limited by law and to a certain degree also self-limited. However, their work contributed largely to the city’s spatial development and its architectural image. It was the builders who were responsible for the vast majority of the buildings that were put up in Krakow within the discussed period. Many of those buildings, which were mostly residential, have been preserved and some of them are distinguished by substantial aesthetic and functional values. Those buildings have resulted from the solid skills in the field of building craft, which were coupled with a certain share of original design ideas. They deserve protection and are partly subject to it, though not quite adequate in some cases. For some aspects, the protection of the works of architecture designed by builders is more difficult than the protection of works by outstanding architects. The protection actions are aimed at the group of buildings that is more numerous, less recognised and less researched, and most of all more vulnerable to changes (from minor alterations to entire destruction) than the objects respected widely by researchers and society. With selected cases, the article provides the characteristics of works by Krakow builders in the first half of the 20th century: the genesis, present condition, ways of protection. The circle of Krakow builders was also discussed as both professional and creative group. The subject of the paper exemplifies the problems of the protection of the works of architecture, whose quality is not measured as highly as that of the most eminent masterpieces; which, apart from their individual values create the necessary surroundings to emphasise the most special objects being the urban tissue, i.e., the most basic element defining the urban space.