| Abstrakt | | Obserwowane w ostatnich latach negatywne zjawiska wynikające ze zmian klimatu, troska o środowisko, potrzeba dbałości o prawdziwie zrównoważony rozwój wobec intensyfikacji i skali prowadzonych inwestycji ... więcejObserwowane w ostatnich latach negatywne zjawiska wynikające ze zmian klimatu, troska o środowisko, potrzeba dbałości o prawdziwie zrównoważony rozwój wobec intensyfikacji i skali prowadzonych inwestycji zmuszają wszystkich obywateli do aktywności i czynnego działania. Na środowisku naukowym spoczywa współodpowiedzialność za poszukiwanie rozwiązań pozwalających minimalizować negatywne skutki zmian klimatu na dziedzictwo kulturowe oraz wskazywanie, jak w najmniej obciążający sposób prowadzić inwestycje i remonty w terenach zurbanizowanych i otwartych. W aspekcie zmian klimatu sporo mówi się o potrzebie uwzględnienia skutków tego procesu w szeroko rozumianej ochronie dziedzictwa oraz jego adaptacji do nowych uwarunkowań zmieniającego się środowiska. Tematem poprzedniej konferencji były zjawiska hydrologiczne na obszarze historycznego miasta, w tej chcemy skoncentrować się na kwestiach negatywnego wpływu zmian hydrologicznych na zabytki zarówno archeologiczne, jak i różnego rodzaju tereny zieleni. Celem debaty jest przedstawienie istniejących zagrożeń. Wbrew pozorom tej kwestii poświęca się mało uwagi, przesuwając ciężar dyskusji na już stosowane rozwiązania. Jednak zachodzące zjawiska w różnych regionach Europy mają odmienny charakter, w Polsce jest to przede wszystkim susza hydrologiczna i ogólny niedobór wody. Dlatego temat zmian hydrologicznych następujących czy to na skutek zjawisk klimatycznych, czy prowadzonych inwestycji wymaga w pierwszej kolejności rzetelnej i krytycznej diagnozy. Obok zmian globalnych, mamy także do czynienia za zmianami lokalnymi, których skala, nasilenie oraz skutki są wynikiem działania człowieka na określonym obszarze. Zmiany poziomu wód gruntowych, zanikanie cieków wodnych, zmniejszenie ilości opadów, ale także występowanie ekstremalnych zdarzeń pogodowych takich jak deszcze nawalne, gwałtowne burze, to przykłady zjawisk, które są wynikiem zmian klimatu, ale efekt ich oddziaływania może być zarówno wzmacniany, jak i osłabiany przez inne, mniej lub bardziej świadome działania. Miejskie wyspy ciepła, brak mikroretencji, uszczelnianie nawierzchni, przeciążenie inwestycyjnie niektórych obszarów wzmacniają negatywne skutki. Konferencja ma charakter interdyscyplinarny i została podzielona na dwie części. W pierwszym dniu zajmiemy się zagadnieniami ochrony zabytków archeologicznych, w tym przede wszystkim zasobami, które znajdują się w środowisku wodnym. Trwające przez setki, a nawet tysiące lat, stabilne warunki wilgotnościowe pozwoliły na przetrwanie licznych artefaktów i struktur drewnianych i murowanych, które obecnie, wobec zmiany poziomu wód gruntowych są krytycznie zagrożone. Wiele z nich, w szczególności stanowiska archeologiczne zlokalizowane w strefach przybrzeżnych wód śródlądowych, czy nawarstwienia miast historycznych, jest narażonych na nieodwracalne zniszczenia na skutek obniżenia lub wahań poziomu wody spowodowanych zarówno zmianami klimatycznymi, jak i działalnością inwestycyjną. Drugi dzień konferencji poświęcimy na kwestie związane z różnymi formami zieleni, w tym zabytkowej. Roślinność, tereny zieleni i otwarte przestrzenie zielone w miastach wspomagają walkę ze skutkami zmian klimatu. Zapewniają naturalne chłodzenie powietrza i powierzchni, wspierają gospodarkę wodną w miastach, pochłaniają dwutlenek węgla, wspomagają równoważenie emisji gazów cieplarnianych. Obiekty zieleni w każdej skali występowania – od pojedynczego drzewa, łąki, poprzez podwórko, skwer, mały i duży park, teren otwarty, zieleń forteczną czy aleję i zielony trakt – wspomagają odporność środowiska i przyczyniają się do zmniejszenia śladu wodnego. W tym przypadku w szczególności ma wpływ na zużycie wody – parowanie wody deszczowej, wody powierzchniowej lub gruntowej czy zanieczyszczenie wody, a także miejsce i czas zużycia wody – np. ogrody deszczowe, niecki retencyjne, zbiorniki. Szczególnym wyzwaniem jest zapewnienie trwałości wartości zabytkowych kompozycji zieleni w jej wszystkich aspektach wrażliwych na zmianę warunków wodnych. Jednym z nich jest roślinność na obszarach założeń ogrodowych, gdzie obserwować można zamieranie starych drzew, zanikanie niektórych gatunków i pojawianie się innych, bardziej odpornych na niedobory wody. Zieleń, powierzchnia biologicznie czynna i woda pełnią obecnie kluczową rolę w mitygacji skutków zmian klimatu, a na obszarach miejskich są jedynym skutecznym antidotum na szczególnie uciążliwe zjawisko wysp ciepła. I choć w Europie stosuje się różne rozwiązania, jak choćby ogrody deszczowe, to ciągle jeszcze działania są w naszych realiach raczej ciekawostką, a nie propozycją rozwiązań o charakterze systemowym. Choć wiele mówi się o potrzebie ochrony zieleni w miastach, od kilkudziesięciu lat obserwujemy jej stały ubytek – jest to zjawisko skrajnie niekorzystne, które zagraża nie tylko substancji budowlanej, ale przede wszystkim mieszkańcom terenów zurbanizowanych. Przyjęty w założeniach konferencji cel dotyczy włączenia kwestii adaptacji do zmian klimatu w ochronę dziedzictwa kulturowego i zarządzanie tak postrzeganym dziedzictwem, do czego niezbędne jest rozpoznanie stanu i identyfikacja priorytetów dla przyjęcia metodologii postępowania i planowania strategicznego. W trakcie konferencji przedstawione zostaną także „Rekomendacje” dotyczące zasad postępowania podczas inwestycji na terenie miasta historycznego w celu ograniczenia negatywnych zjawisk hydrologicznych. Materiał ten jest pokłosiem poprzedniej konferencji, został opracowany przez zespół autorów – uczestników debaty, na zamówienie Departamentu Ochrony Zabytków.
Negative phenomena arising from climate change that have been observed in recent years, a sense of responsibility for the environment, and a need to ensure truly sustainable development in the light of ... więcejNegative phenomena arising from climate change that have been observed in recent years, a sense of responsibility for the environment, and a need to ensure truly sustainable development in the light of the intensification and scale of ongoing projects force all citizens to take action. The academic community is co-responsible for pursuing solutions that can minimize the negative consequences of climate change suffered by cultural heritage and for demonstrating how to conduct projects and renovations in urbanized and open areas in the least burdensome manner. In the aspect of climate change, there is a considerable deal of discussion on engaging the consequences of this process in broadly understood heritage protection and its adaptation to the new conditions of the changing environment. The subject of the previous edition of the conference were hydrological phenomena in the area of historical cities. In this edition, we want to focus on the negative impact of hydrological change on monuments – both archaeological sites and various types of greenery. The objective of the debate is to present existing threats. Contrary to appearances, this matter is given too little attention, and the focus is often shifted to already implemented solutions. However, the phenomena that appear in other regions of Europe have a different character, as in Poland the main challenges are hydrological drought and overall water deficiency. This is why the subject of hydrological changes that take place either as a result of climate phenomena or manmade projects requires first and foremost a thorough and critical diagnosis. Aside from global changes we also face local ones, whose scale, intensity and consequences are the result of human activity in a specific area. Groundwater level changes, the disappearance of watercourses, decrease in rainfall, as well as the occurrence of extreme weather events such as downpours or sudden storms are examples of phenomena caused by climate change, but their effects can be both compounded and alleviated by other, more or less deliberate actions. Urban heat islands, the absence of microretention, surface sealing, and excessive development in some areas can all enhance negative consequences. The conference is interdisciplinary and has been divided into two parts. On the first day we will discuss matters of protecting archaeological monuments, most importantly those assets that are located in aquatic environments. Stable humidity conditions that have existed for hundreds or even thousands of years and that have ensured the survival of numerous artifacts and wooden and masonry structures, are currently critically threatened due to changes in groundwater levels. Many such places, especially archaeological sites located in inland coastal areas or the accumulated strata of historical cities, are under the threat of being irreversibly damaged due to the lowering of or shifts in water levels caused both by climate change and development activity. The second day of the conference will be devoted to various forms of greenery, including historic greenery. Vegetation, green areas and open green spaces in cities support the struggle against climate change consequences. Green areas ensure natural air and surface cooling, support urban water management, absorb carbon dioxide and aid in balancing greenhouse gas emissions. Green sites of all scales – ranging from individual trees or meadows to courtyards, city gardens, small and large parks, open areas, fortress greenery or avenues and green tracts – support environmental resilience and contribute to lowering the water footprint. In this case, greenery has a concrete impact on water consumption – the evaporation of rainwater, surface water or groundwater, as well as water contamination, in addition to the place and time of water use – such as rain gardens, retention ditches or reservoirs. Ensuring the continued existence of the monumental values of greenery compositions in all their aspects that may be sensitive to water condition changes is a crucial challenge. One such aspect is vegetation in garden complexes where the dying of old trees can be observed, along with the disappearance of some species and the emergence of others that are more resistant to water deficits. Greenery, biologically active areas and water currently play a key role in mitigating the consequences of climate change, and are the sole effective antidote to the nuisance-causing phenomenon of urban heat islands. And although in Europe various solutions are used, including rain gardens, in our reality they are seen more as interesting novelties instead of as proposals of systemic solutions. And although there is much discussion on the need to protect urban greenery, we have been observing its steady decrease over several decades – it is an extremely unfavourable phenomenon that threatens not only built substance, but most importantly the residents of urbanized areas. The goal adopted in the conference’s assumptions is to incorporate adaptation to climate change into the preservation of cultural heritage and the management of heritage thus perceived, for which it is necessary to survey the existing state and identify priorities for adopting methodologies and strategic planning. ‘Recommendations’ concerning courses of action to be taken during projects in historical cities and aimed towards constraining negative hydrological phenomena will also be presented during the conference. This material is the product of the previous edition of the conference and was prepared by a team of authors, who had participated in the debate, by order of the Department of Monument Protection. |