Studia nad architekturą i urbanistyką Polski międzywojennej. T. 7, Wielkie miasta Drugiej Rzeczpospolitej. Wybrane zagadnienia architektury i urbanistyki metropolii trzech dawnych zaborów / pod red. ... więcej

Studia nad architekturą i urbanistyką Polski międzywojennej. T. 7, Wielkie miasta Drugiej Rzeczpospolitej. Wybrane zagadnienia architektury i urbanistyki metropolii trzech dawnych zaborów / pod red. Macieja Motaka. – Kraków : Wydaw. PK, 2022. – 132, [4] s. : fot., mapy, plany, rys., tab. – (Architektura i Urbanistyka). – Tyt. ze wstępu: Studies of architecture and urban planning in Interwar Poland. Large cities of the Second Polish Republic. Selected issues of architecture and urban planning of metropolises of the three former partitions. – Streszcz., Abstr. przy rozdz. – Bibliogr. przy rozdz. – ISBN 978-83-67188-15-9. – e-ISBN 978-83-67188-12-8

W skład odrodzonej po I wojnie światowej Polski weszły ziemie trzech zaborów, znacznie różniące się pod wieloma względami: prawnym, gospodarczym, społecznym, a także urbanistycznym. Zróżnicowane ... więcej

W skład odrodzonej po I wojnie światowej Polski weszły ziemie trzech zaborów, znacznie różniące się pod wieloma względami: prawnym, gospodarczym, społecznym, a także urbanistycznym. Zróżnicowane były drogi rozwoju oraz społeczności wielkich miast: Poznania, Lwowa, Warszawy. Niniejszy tom, autorstwa trojga młodych badaczy, poświęcony jest przede wszystkim tym trzem największym miastom na terenach poszczególnych byłych zaborów, z których każde zostało przedstawione
przez pryzmat wybranego zagadnienia o szczególnym znaczeniu dla już niepodległej w latach 20. i 30. XX wieku, a wciąż jeszcze jednoczącej się Polski.
Poznań był przed I wojną światową ośrodkiem dobrze rozwijającym się, chociaż nieco peryferyjnym w skali Cesarstwa Niemieckiego. W II Rzeczpospolitej pragnięto dalszego rozwoju Poznania – z wykorzystaniem dorobku z czasów zaborczych, osiągniętego zresztą przy znacznym udziale polskiej społeczności Poznania, ale również z nadaniem
miastu wyraźnego polskiego charakteru. Jednym ze środków dla osiągnięcia tego celu były, reprezentatywnie omówione w pierwszym rozdziale, poznańskie konkursy architektoniczne i urbanistyczne, które wyróżniały się oryginalnością tematów, śmiałością proponowanych rozwiązań, nowoczesnymi formami projektowanych budynków.
Lwów, przed I wojną światową stolica i największe miasto austriackiej, autonomicznej prowincji Galicja i Lodomeria, skupiał wówczas największe grono polskich specjalistów architektury oraz – formującej się dopiero – urbanistyki. Dwie wyjątkowo ważne role dla rozwoju urbanistyki polskiej oraz dla kształtu przestrzennego międzywojennego Lwowa odegrał Ignacy Drexler – jako założyciel Katedry Urbanistyki na Politechnice Lwowskiej i jako autor planu Wielkiego Lwowa. W drugim rozdziale sylwetka Ignacego Drexlera została wszechstronnie przedstawiona, z wykorzystaniem unikatowych, dotąd nie publikowanych materiałów.
Warszawa, przed I wojną światową trzecie najludniejsze miasto Imperium Rosyjskiego, w II Rzeczpospolitej rozrosła się i zmieniła, stając się największym ośrodkiem polskiej administracji, życia gospodarczego, nauki, kultury, sztuki. Po śmierci Marszałka Józefa Piłsudskiego w 1935 roku (dla którego Warszawa była ostatnim miejscem zamieszkania i pracy) ogromnie nasilił się jego kult, zarówno spontaniczny jak i zorganizowany, przybierający bardzo różnorodne formy. Właśnie w Warszawie powstał największy projekt – dzielnica jego imienia: została ona zarysowana w trzecim rozdziale wraz z innymi wybitnymi upamiętnieniami Marszałka w skali architektonicznej, a nawet urbanistycznej, na ziemiach krakowskiej i wileńskiej.
Nawet największe trzy miasta poszczególnych zaborów (a tym bardziej inne ośrodki, takie jak Katowice, Kraków, Łódź, Wilno) były położone na rubieżach rozległych monarchii zaborczych i odgrywały rolę co najwyżej drugorzędną w porównaniu do Berlina, Wiednia, Petersburga. Odzyskanie niepodległości przez Polskę zaowocowało stworzeniem nowych ram przestrzennych dla rozwoju wielkich miast polskich w jednym, wspólnym państwie. Baldachim nad wejściem do krypty Marszałka na Wawelu symbolicznie (chociaż na krótko) dopełniał dwudziestoletniego dzieła zjednoczenia Polski – także jej wielkich miast. Wykonany został w 1937 roku z pozostałości monumentów postawionych niegdyś przez władze zaborcze w Warszawie, Poznaniu i (być może) Lwowie.